آمار استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی این روزها بسیار جنجال‌برانگیز شده است. مدیران یکی از این پیام‌رسان‌ها ادعا کرده که بازدید کانال‌های عمومی این سرویس برابر با جمعیت هند است و یکی دیگر گفته که مجموع کاربرانی که در این سرویس ثبت‌نام کرده‌اند، به اندازه جمعیت ایران است.
اما اهداف پشت این ادعاها چیست؟ آیا مدرکی برای اثبات ادعای مدیران پیام‌رسان‌های داخلی وجود دارد؟ آیا آمار موسسه‌های ناظر بر اینترنت ادعای پیام‌رسان‌های داخلی را تایید می‌کند؟
ماجرای ادعای افزایش کاربران پیام‌رسان‌های داخلی
در روزهای آغازین اعتراضات سراسری که اینستاگرام و واتس‌اپ مسدود شد، وزیر ارتباطات هشدار داد که مردم کسب‌وکارهایشان را بر سرویس‌هایی که بر اساس موازین جمهوری اسلامی فعالیت نمی‌کنند، پایه‌گذاری نکنند. او مدتی بعد از پیشرفت چشمگیر سرویس‌های داخلی گفت و مدعی شد که مردم از سرویس‌های خارجی بی‌نیاز شدهاند.
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات دولت سیزدهم، آذر ۱۴۰۱، اعلام کرد که روبیکا با ۳۵ میلیون کاربر فعال ماهانه و ۱۵ میلیون بازدیدکننده روزانه، پرترافیک‌ترین پلتفرم داخلی محسوب می‌شود. طبق ادعای عیسی زارع‌پور پیام‌رسان ایتا با بیش از ۱۵ میلیون کاربر فعال ماهانه و پیام‌رسان بله با حدود ۱۰ میلیون کاربر ماهانه در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
چند روز بعد در جلسه حمایت از کسب‌وکارهای دیجیتال در سازمان فناوری اطلاعات، نماینده روبیکا مدعی شد که مجموع کاربران ثبت‌نام شده در روبیکا تقریبا به اندازه جمعیت ایران است و در حال حاضر به حدود ۷۰ میلیون رسیده است. او همچنین ادعا کرد که ۴۵۸ میلیون کانال و گروه در روبیکا وجود دارد، این یعنی به‌طور متوسط هر شهروند ایرانی ۵ کانال یا گروه در روبیکا ایجاد کرده است!
نماینده پیام‌رسان ایتا هم ادعا کرد که بازدید از کانال‌های عمومی در ایتا به بیش از یک میلیارد بازدید رسیده و «برابر با جمعیت هند است.» جالب است بدانید پیام‌رسانی که ادعا می‌کند یک میلیارد بازدید روزانه دارد، قابلیت تماس صوتی و تصویری ندارد و فقط امکان ارسال پیام برای کاربران فراهم کرده است. این پیام‌رسان که از نسخه‌های اولیه تلگرام کپی‌برداری شده است، برخی امکانات تلگرام را در خود گنجانده، اما اجازه استفاده از آن‌ها را نمی‌دهد. گزینه حذف خودکار حساب کاربری بعد از مدت زمان مشخص در این پیام‌رسان وجود دارد، اما غیرفعال است و کار نمی‌کند.
پیام‌رسان‌های داخلی و عضوگیری زوری
تا به امروز هیچ پژوهش و بررسی فنی که تصدیق‌کننده آمار کاربران پیام‌رسان‌های داخلی باشد، انجام نشده است. تا قبل از مسدود شدن اینستاگرام، این سرویس به‌عنوان پرمخاطب‌ترین پلتفرم رسانه‌های اجتماعی در ایران حدود ۴۷ میلیون کاربر ایرانی داشت. ارائه آمار ۷۰ میلیونی از کاربران فعال روبیکا بدین معنا است که این سرویس موفق شده طی دو ماه، حدود یک و نیم برابر پرطرفدارترین رسانه اجتماعی ایران، کاربر جذب کند.
در سند محرمانه‌ای که چند هفته قبل گروه هکری بلک ریوارد منتشر کرد، جانشین رئیس بسیج از قول مدیرکل نظارت و ارزیابی فناوری مرکز ملی فضای مجازی می‌گوید: روبیکا کلاه سر نظام گذاشته است و روزانه فقط ۸۸ هزار کاربر دارد.
اما از همین تعداد کاربران هم بخشی به استفاده از سرویس‌های داخلی وادار شدند و تعدادی نیز حساب‌های جعلی‌اند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
کاربران رسانه‌های اجتماعی در مرداد ۱۴۰۰ اعلام کردند که بدون اطلاع در روبیکا برای آن‌ها حساب کاربری ساخته شده و اطلاعات و محتوای حساب آن‌ها از اینستاگرام به این نرم‌افزار منتقل شده است.
از پایان سال ۱۳۹۹ نیز دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی برای ورود به سامانه آموزشیار به استفاده از پیام‌رسان آیگپ وادار شدند. کد تایید ورود به سامانه در پیام‌رسان آیگپ ارسال می‌شود و اگر دانشجو این پیام‌رسان را نداشته باشد باید دو دقیقه صبر کند تا بتواند از راه دوم که همان کد تصویری است به سامانه وارد شود.
آذر ۱۴۰۱ تصویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد شرط تایید غیرحضوری دارو برای بیمه‌شدگان بیمه سلامت عضو بودن در یکی از پیام‌رسان‌های داخلی ایتا، سروش یا روبیکا است.
شواهد موجود خلاف ادعای وزارت ارتباطات است
وزارت ارتباطات ادعا می‌کند که برنامک‌های داخلی با استقبال شهروندان همراه بوده است، اما شواهد خلاف این ادعا را نشان می‌دهد. بررسی برنامه‌هایی که کاربران ایرانی از گوگل‌پلی دریافت کرده‌اند، نشان می‌دهد که شهروندان با تنگ‌تر شدن حلقه دسترسی به اینترنت آزاد به دنبال دسترسی به فیلترشکن‌های کارآمدند. از میان ۲۰ برنامه پر دانلود کاربران ایرانی از گوگل‌پلی در هفته آخر آذر، ۱۷ مورد آن‌ها فیلترشکن بوده، ۳ مورد دیگر هم تلگرام، واتس‌اپ و اینستاگرام است.
همچنین داده‌های رادار «کلودفلر» نشان می‌دهد که در آذرماه، ۸۵ درصد کاربران ایرانی با فیلترشکن به اینترنت وصل شدهاند. آمار رادار کلودفلر در کنار برنامه‌های پرطرفدار کاربران ایرانی در گوگل‌پلی بیانگر آن است که استفاده از فیلترشکن برای دسترسی به اینترنت آزاد و استفاده از پیام‌رسان‌های تلگرام و واتس‌اپ برای برقراری ارتباط، اولویت اصلی شهروندان است.
ارائه آمار نادرست، راهی برای دریافت تسهیلات و بهانه‌ای برای مسدودسازی سرویس‌های خارجی
پیش‌تر رئیس تجارت دیجیتال اتاق بازرگانی گفته بود که ۲۵۰۰ میلیارد تومان هزینه فقط برای «قلق گیری» به روبیکا پرداخت شده و دوباره قرار است ۲۵۰۰ میلیارد تومان دیگر در اختیار آن‌ها گذاشته شود. شایان ذکر است که این رقم از کل سرمایه‌گذاری اکوسیستم استارتاپی کشور بیشتر است.
ازیک طرف سازندگان سرویس‌های داخلی با ارائه آمار غلط از تعداد کاربران، از حکومت تسهیلات و بودجه‌های کلان دریافت می‌کنند و از طرفی هم مسئولان با علم بر نادرست بودن اطلاعات منتشر شده، از آن به‌عنوان اهرم فشار برای مسدود کردن سرویس‌های خارجی استفاده می‌کنند. وزیر ارتباطات در ماه‌های اخیر بارها اعلام کرد که مردم از پلتفرم‌های خارجی بی‌نیاز شدهاند و سرویس‌های داخلی به‌خوبی پاسخگوی نیازهای شهروندان بوده‌اند. این رویکرد می‌تواند پیش‌زمینه‌ای برای افزایش مسدودسازی سرویس‌های خارجی و افزایش فیلترینگ باشد.
